اثر خشک کردن به روش سیال سازی بر جوانه زنی و بنیه بذر دو رقم سویا

در این تحقیق با استفاده از یک دستگاه خشک¬کن با بستر سیال، اثر پارامترهای دما و تغییرات وضعیت بستر بذر درون خشک¬کن بر خصوصیات کیفی بذر و برخی ویژگی¬های مرتبط با بنیه بذر در دو رقم سویای ساری (jk) و کتول (dpx) تولید شده به ترتیب در استان¬های مازندران و گلستان، بررسی گردید. بذرهای برداشت شده پس از مشروط-سازی با یک خشک¬کن بستر سیال نوع وعده¬ای، در دماهای 40، 30، 50 و 60 درجه سانتی¬گراد در سه حالت بستر ثابت، آستانه سیال¬سازی و سیال تا میزان رطوبت بذر استاندارد (حدود 12 درصد) خشک شدند. آزمون جوانه¬زنی و آزمون¬های مربوط به بنیه بذر (سرما، پیری تسریع¬شده و هدایت الکتریکی) با استفاده از روش¬های انجمن بین¬المللی آزمون بذر در آزمایشگاه موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال انجام شد، این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد و سپس صفاتی چون درصد گیاهچه¬های عادی، شاخص طولی و وزنی و... مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس بذرهای مربوطه در مزرعه کاشته شد که براساس طرح فاکتوریل در قالب بلوک¬های کامل تصادفی (rcbd) با 4 تکرار بود و صفاتی چون درصد ظهور نهایی گیاهچه، عملکرد دانه و...مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس ضرایب همبستگی ومعادله رگرسیون محاسبه گردید. نتایج مقایسه میانگین آزمون جوانه¬زنی استاندارد نشان داد که بالاترین میزان درصد گیاهچه¬های عادی و شاخص طولی بنیه بذر در رقم کتول دمای 50 درجه سانتی¬گراد و وضعیت بستر بذر ثابت و آستانه سیال¬سازی بود در آزمون سرما بالاترین درصد گیاهچه¬های عادی و شاخص طولی بنیه بذر در رقم کتول دمای 50 درجه سانتی¬گراد و وضعیت بستر بذر ثابت بود. در آزمون پیری تسریع¬شده بالاترین درصد گیاهچه¬های عادی در رقم کتول دمای 30 درجه سانتی¬گراد و بستر ثابت بود. کمترین میزان هدایت االکتریکی در رقم کتول دمای 30 درجه سانتی¬گراد و وضعیت بستر بذر ثابت بود. بیشترین درصد ظهور نهایی گیاهچه در مزرعه در رقم کتول و وضعیت بستر سیال بود. مقایسه میانگین اثر دما نشان داد که این صفت در دمای 30 و 50 درجه سانتی-گراد بیشترین میزان را داشت. بیشترین شاخص سطح برگ مربوط به رقم کتول دمای 40 درجه سانتی¬گراد و وضعیت بستر سیال بود. بیشترین میزان عملکرد دانه در رقم ساری و وضعیت بستر ثابت بود. در بین آزمون¬های آزمایشگاهی، آزمون سرما (رقم ساری) درصد گیاهچه¬های عادی بیشترین همبستگی را با درصد ظهور نهایی گیاهچه در مزرعه و سرعت ظهور گیاهچه داشت. هدایت الکتریکی با درصد ظهور نهایی گیاهچه و سرعت ظهور گیاهچه همبستگی منفی و معنی¬دار در سطح احتمال یک درصد نشان داد. دمای 60 درجه سانتی¬گراد برای هر دو رقم مضر بود. تیمار دمای 60 درجه سانتی¬گراد به همراه بستر ثابت برای اکثر صفات نامناسب بود. رقم کتول در مجموع صفات نسبت به رقم ساری ارجحیت داشت. برای رقم کتول، بهترین دما، دمای 30 و 50 درجه سانتی¬گراد و بهترین وضعیت بستر بذر وضعیت بستر ثابت بود و برای رقم ساری بهترین دما 30 درجه سانتی¬گراد و بهترین وضعیت بستر بذر آستانه سیال¬سازی بود. در بررسی رگرسیون گام به گام مشخص شد که در رقم کتول ، صفت سرعت جوانه¬زنی اندازه گیری شده (در آزمون، جوانه-زنی استاندارد) و صفت وزن خشک ساقه¬چه (در آزمون پیری تسریع¬شده) و در رقم ساری صفت متوسط زمان جوانه¬زنی (در آزمون سرما) می¬توانند به طور مطلوبی ظهور گیاهچه در مزرعه را پیش بینی کنند.